نخ خاب چیست و چه تاثیری در زیبایی فرش دارد؟

نخ خاب یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده فرش است. در واقع بخشی که خریدار در ابتدا‌ می‌بیند همان نخ خاب فرش است. زمانی که روی فرش دست‌ می‌کشید، در حال لمس کردن نخ خاب فرش هستید. بافت فرش هم به صورت ماشینی و هم به صورت دستباف از نخ تار و پود و نخ خاب تشکیل شده است. به این صورت که ابتدا نخ پود به صورت یک در میان از بین نخ تار عبور داده‌ می‌شود و بستری برای بافت فرش با نخ خاب فراهم‌ می‌شود. تمام فرش‌های ماشینی به جز گلیم‌ها از گره‌های نخ خاب روی سطح فرش تشکیل شده‌اند. تنها در گلیم فرش‌ها هستند که بعد از به هم تنیده شدن تار و پود، بافت فرش تمام‌ می‌شود. نخ خاب که بعضی‌ها آن را نخ پرز‌ می‌نامند از الیاف مختلفی تشکیل شده است. در بافت فرش‌های دستباف این نخ‌ها از جنس پشم، پنبه و با ابریشم هستند. در بافت فرش‌های ماشینی از الیاف مصنوعی استفاده‌ می‌شود. الیاف مصنوعی تنوع زیادی دارند و به نسبت فرش‌های ماشینی ارزان‌‌تر هستند. نخ خاب چه نقشی در فرش ایفا‌ می‌کند؟ وجود نخ خاب اهمیت زیادی در زیبایی، کیفیت و راحتی فرش دارد. نخ خاب با جنس‌های مختلف باعث تولید فرش‌های متنوعی‌ می‌شود. اهمیت نخ خاب در راحتی و نشیمن آن بسیار زیاد است. به طوری که هرچه نخ خاب ضخیم‌‌تر و بلند‌‌تر باشد، ضخامت فرش ماشینی بیشتر است و نشستن، خوابیدن و دراز کشیدن روی آن حس بهتری دارد. مصداق این حرف را‌ می‌توان در فرش‌های گبه دید. فرش‌های گبه هم از نخ‌های ضخیم بافته‌ می‌شوند و هم ارتفاع بیشتری دارند. به همین دلیل بسیار فرش‌های راحتی هستند و برای کسانی که نمی‌خواهند از مبلمان استفاده کنند، بسیار مناسب هستند. ارتفاع نخ خاب با ضخامت فرش ارتباط مستقیمی دارد. هرچه نخ خاب بلند‌‌تر باشد، ضخامت فرش ماشینی یا فرش دستباف بیشتر‌ می‌شود. نخ خاب از نظر بصری نیز بسیار اهمیت دارد. نقشه فرش روی نخ خاب پیاده‌ می‌شود. بنابراین نوع نخ خاب‌ می‌تواند تاثیر زیادی روی زیبایی و جلوه فرش داشته باشد. در واقع تفاوت طرح فرش‌های ایرانی در تفاوت استفاده از نخ‌ها در رنگ‌های مختلف است. زیبایی هر فرشی بیش از هر چیزی به نخ خاب فرش بستگی دارد. نخ خاب بیشترین بخش هر فرشی را تشکیل‌ می‌دهند و سهم بزرگی در وزن فرش دارد. بنابراین به جرات‌ می‌توان گفت کیفیت یک فرش بیش از هر چیزی به جنس نخ خاب آن بستگی دارد. انواع نخ خاب در فرش‌های دستباف نخ‌های خاب از الیاف طبیعی هستند. در فرش‌های ماشینی از الیاف مصنوعی برای نخ خاب استفاده‌ می‌شود. تنوع این الیاف زیاد بوده و هر کدام ویژگی خاصی دارند. نخ‌ اکریلیک، پلی استر، پلی پروپیلن و فیلامنت از انواع پر کاربرد نخ خاب در فرش ماشینی هستند. این نخ‌ها چندین درجه کیفی متفاوتی دارند و جنس آن‌ها تعیین کننده کیفیت فرش است. نخ اکریلیک نخ اکریلیک یکی از پرکاربرد‌‌ترین نخ‌های خاب در بافت فرش ماشینی است. این نخ‌ها بسیار به پشم شباهت دارند. در عین حال سبک‌‌تر و ارزان‌‌تر هستند. نخ‌های اکریلیک قابلیت رنگ پذیری بالایی دارند. فرش‌های ماشینی بافته شده با این نخ‌ها کیفیت بالایی دارد. این نخ‌ها در صنعت فرش، نساجی و پوشاک استفاده‌ می‌شوند. نخ‌های اکریلیک به صورت معمولی و هیت ست شده کاربرد دارند. در حال حاضر نخ‌های اکریلیک هیت ست شده بهترین نوع نخ خاب در بافت فرش‌های ماشینی است. نخ اکریلیک به طور طبیعی کیفیت و دوام بالایی دارد. با این حال طی فرآیند هیت ست باز هم کیفیت آن را افزایش‌ می‌دهند. در این فرآیند نخ خاب قبل از وارد شدن به چرخه بافت در تونل‌های بخار آب داغ قرار‌ می‌گیرد که به همین خاطر کیفیت و دوامش افزایش پیدا‌ می‌کند. مهم‌‌ترین ویژگی‌های نخ‌های اکریلیک هیت ست شده عبارتند از: حداقل میزان پرزدهی در بین فرش‌های ماشینی عمر طولانی مقاومت بالا در برابر رطوبت و شست و شو مقاوم بودن در برابر سایش و پا خوردگی ثبات رنگ مقاومت بالا در برابر حرارت نداشتن بوی نا مطبوع قابلیت کشش بالا و کمترین پارگی حین بافت لطافت بیشتر نسبت به سایر الیاف مصنوعی عدم ایجاد حساسیت برگشت پذیری بالا این مهم‌‌ترین ویژگی فرش‌های بافته شده با نخ‌های اکریلیک است که باعث شده این فرش‌ها جز بهترین نمونه‌های فرش ماشینی و البته گران‌‌ترین‌های آن باشند. نخ پلی استر این نخ‌ها مانند نخ‌های اکریلیک علاوه بر استفاده به عنوان نخ خاب فرش، در صنایع دیگر نیز کاربرد دارند. نخ‌های پلی استر با درجه کیفی متفاوتی تولید‌ می‌شوند. این نخ‌ها در تولید فرش ماشینی خصوصا فرش‌های فانتزی و مدرن استفاده‌ می‌شوند. از نظر کیفیت، بعد از نخ‌های اکریلیک قرار دارند. نخ‌های پلی استر نیز‌ می‌توانند هیت ست شوند. در این صورت نخ خاب کیفیت بالاتری پیدا‌ می‌کند. برای آشنایی با تفاوت نخ آکلریک و نخ پلی استر این مقاله را بخوانید. اصلی‌‌ترین ویژگی‌های نخ‌های پلی استر به شرح ذیل است: دوام زیاد عدم ایجاد حساسیت قابلیت شست و شو بالا ثبات رنگی بالا نرمی و لطافت قابلیت برگشت پذیری نخ پلی پروپیلن نخ‌های پلی پروپیلن از دیگر نخ‌های استفاده شده در صنعت فرش بافی است. این نخ‌ها بیشتر به عنوان نخ خاب در فرش‌های فانتزی و گبه ماشینی مورد استفاده قرار‌ می‌گیرند. از نظر جنس و کیفیت بیشتر به نخ‌های پلی استر شباهت دارند. آن‌ها مقاومت خوبی دارند. همین طور از نظر ظاهری براق‌‌تر هستند. مهم‌‌ترین ویژگی نخ‌های پلی پروپیلن عبارت است از: مقاومت بالا در برابر مواد اسیدی و قلیایی مقاومت در برابر شست و شو قابلیت برگشت پذیری ثبات رنگی خوب نخ فیلامنت نخ‌های فیلامنت از دیگر انواع نخ خاب در تولید فرش ماشینی هستند. نخ‌های فیلامنت بر پایه نخ‌های پلی استر و نخ‌های پلی پروپیلن تولید‌ می‌شوند. این نخ‌ها به کمک شیوه‌ای خاص حجیم‌ می‌شوند و حالت ضخیم‌‌تری پیدا‌ می‌کنند. نخ‌های فیلامنت کیفیت و دوام بالاتری نسبت به نخ‌های پلی استر و پلی پروپیلن دارند. در واقع‌ می‌توان گفت نخ‌های پلی استر فیلامنت و پلی پروپیلن فیلامنت قابلیت رقابت با نخ‌های اکریلیک هیت ست شده را دارند. در ادامه اصلی‌‌ترین ویژگی‌های نخ‌های فیلامنت گفته شده است: عدم پرزدهی براقیت بالا مقاوم در برابر شست و شو برگشت پذیری بالا و مقاومت در برابر پارگی ثبات رنگی دوام بالا در برابر حرارت عدم آلرژیک بودن در فرش‌های ماشینی که برای نخ خاب از الیاف فیلامنت استفاده شده است، کیفیت بالایی دارند و به همان نسبت هم قیمت بیشتری دارند. ارتباط نخ خاب با ضخامت و‌‌ تراکم فرش ضخامت فرش ماشینی به ارتفاع نخ خاب بستگی دارد. هرچه نخ خاب بلند‌تر باشد فرش ضخیم‌تر می شود و برعکس آن هرچه نخ خاب کوتاه‌تر باشد فرش نازک‌تر می شود. نخ خاب ضخیم برای فرش‌های گبه کاربرد دارد. نخ‌های ضخیم برای فرش‌هایی با‌‌ تراکم پایین مناسب است. هرچه‌‌ تراکم فرش بالا‌تر برود فرش نازک‌تر می شود. یعنی هم نخ خاب نازک‌تر است و هم ارتفاع کمتری دارد. فرش‌های با‌‌ تراکم بالا مانند فرش 1500 شانه یا فرش 1200 شانه نازک‌ترین فرش کلاسیک ماشینی هستند. یعنی نخ‌های نازک‌تری دارند. ارتفاع نخ خاب در فرش‌های 1500 شانه 7 میلیمتر است. بعد از آن فرش‌های 1200 شانه با ارتفاع 8 میلیمتر نازک‌ترین فرش است. فرش 1000 شانه ارتفاع 10 میلیمتری دارد. فرش 700 شانه 11 میلیمتر دارد و بعد از آن فرش 500 شانه با ارتفاع 12 میلیمتر ضخیم‌ترین فرش ماشینی است. فرش گلیم ماشینی به دلیل این که نخ خاب ندارد، ارتفاع بسیار کمی یعنی حدود 3 میلیمتر دارد. این ارتفاع مربوط به نخ تار و پود می شود. فرش گلیم مقاوت بالایی دارد اما به دلیل نداشتن نخ خاب نشیمن راحت و نرمی ندارد. برای آشنایی با بهترین اندازه و سایز فرش‌های ایرانی این مقاله را بخوانید. نقش ارتفاع نخ خاب در کاربرد فرش ماشینی یکی از مسائل مهم در انتخاب و خرید فرش مناسب بودن آن برای فضای مورد استفاده است. در این میان نخ خاب هم از نظر جنس و هم از نظر ارتفاع بسیار اهمیت دارد. فرش‌های نازک با‌‌ تراکم بالا بهترین انتخاب برای فضای پذیرایی هستند. این فرش‌ها نخ خاب کوتاهی دارند و به همین دلیل خیلی فرش‌های نرم و راحتی نیستند و بیشتر جنبه تزئینی دارند. فرش 1200 شانه و فرش 1500 شانه از نمونه فرش‌ها هستند. ظرافت و نازکی فرش به قدری است که از این فرش‌ها برای تابلو فرش استفاده می شود؛ چون نوع نخ خاب این فرش‌ها زیبایی دو چندانی دارد. بهترین فرش برای فضای اتاق خواب و نشیمن که راحتی فرش الویت دارد، فرش‌های 700 شانه و یا فرش‌های گبه هستند. این فرش‌ها به دلیل ارتفاع بیشتر نخ خاب احساس نرمی بیشتری ایجاد می کند. فرش‌های 700 شانه برای آشپزخانه خیلی گزینه ایده آلی نیستند؛ چون‌‌ تراکم بالایی ندارند و گرد و خاک بیشتری می تواند به بافت فرش نفوذ کند. فرش‌های 1000 شانه از این جهت بهترین گزینه هستند، این فرش‌ها هم به اندازه کافی زیبا هستند و هم ضخامت خوبی دارند. از گلیم فرش‌ها هم به دلیل نداشتن نخ خاب در فضاهای پر رفت و آمد استفاده می شود چون بسیار مقاوم هستند. چطور جنس نخ خاب فرش ماشینی را تشخیص دهیم؟ نخ خاب نقش کلیدی و مهمی در فرش ماشینی دارد. بیش از هشتاد در صد فرش ماشینی را نخ خاب آن تشکیل‌ می‌دهد. بنابراین مهم است که برای نخ خاب از چه الیافی استفاده‌ می‌شود. تشخیص فرش ماشینی خوب و نخ خاب آن کار ساده‌ای نیست. البته که مواردی مانند عدم پرزدهی و لمس فرش و نداشتن بوی بد‌ می‌تواند تا حدودی کیفیت نخ خاب و فرش را مشخص کند. با این حال تشخیص دقیق نوع نخ خاب فرش کار سختی است و در این مورد مجبور هستید به فروشنده فرش اعتماد کنید. بنابراین باید خرید فرش را از فروشگاه مطمئنی انجام دهید. فروشگاه فرش داریوش در این زمینه بسیار قابل اعتماد است.