تفاوت فرش ماشینی با فرش دستبافت چیست؟ - آنچه باید بدانید

روزگاری تشخیص دادن تفاوت فرش ماشینی با فرش دست‌بافت بسیار آسان بود. تفاوت این دو فرش از زمین تا آسمان بود. تفاوت در نقشه، تفاوت در نوع الیاف، رنگرزی و عوامل دیگر باعث می‌شد در یک نگاه تفاوت فرش‌ها مشخص شود. اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ظرافت بالای بافت فرش‌های ماشینی عملا ً با نگاه کردن به فرش نمی‌توان متوجه شد که فرش، دستبافت است یا ماشینی. برای همین باید به مشخصه‌های دیگر فرش نگاه کرد تا بتوان تفاوت فرش ماشینی با فرش دستباف‌ را تشخیص داد. ما در این مقاله در فرش داریوش، قصد داریم تا این تفاوت‌ها را برای شما برشماریم. انواع تفاوت‌های فرش ماشینی و دست‌باف برای آن‌که  بتوانیم تفاوت فرش‌ ماشینی با فرش دستبافت را بشناسیم باید بدانیم تفاوت‌ها در چه بخش‌هایی از فرش وجود دارد. فعالان صنعت فرش معمولاً برای مشخص کردن تفاوت‌ها، از دو روش استفاده می‌کنند. دسته‌ اول تفاوت‌های ظاهری است که افراد عادی نیز می‌توانند با دانستن آن‌ها، تفاوت بین فرش‌ها را بشناسند. دسته‌ دوم، تفاوت‌های تخصصی است که با تجربه و قعالیت در صنعت فرش می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد. در این مقاله ما هر دو گروه تفاوت را بررسی کرده و روش شناخت آن‌ها را توضیح می‌دهیم. بررسی این تفاوت‌ها حتی در خرید اینترنتی فرش هم به شما کمک خواهد کرد. تفاوت‌های ظاهری فرش ماشینی و دستباف یکی از راه‌های تشخیص تفاوت‌ فرش ماشینی با فرش دست‌بافت شکل گره‌های پشت فرش است که میتوان از پشت فرش آن را مشاهده کرد. در فرش ماشینی به دلیل این‌که گره‌ فرش با ماشین زده می‌شود گره متقارن و منظم در پشت فرش دیده می‌شود اما در فرش دستبافت این چنین نیست و پشت فرش گره‌ها به شکل نامتقارن دیده می‌شود. بافند‌گان فرش دست‌باف از یک پود رنگی معمولاً آبی و یا سفید در بافت فرش استفاده می‌کنند که اگر فرش را برگردانید این نخ پود را در فرش مشاهده خواهید نمود. مشاهده‌‌ نخ‌های پود در سراسر فرش امکان پذیر نیست بلکه در نقاطی از فرش که گره‌ها نامنظم است نخ پود دیده می‌شود. از آن‌جا که فرش با دست بافته می‌شود این امکان وجود دارد که گره‌ یکسان زده نشود. برای همین در پشت فرش امکان دارد در قسمتی گره کوچکتر زده شود ونخ پود نمایان شود. شکل پشت فرش ماشینی و دستبافت اولین تفاوت در نوع فرش است. فرش ماشینی یک‌دست و یک شکل، فرش دست‌بافت نامنظم و نامرتب است. ریشه فرش‌ها چه تفاوتی با هم دارند؟ به نخ‌هایی که در دو سر قالی رها و آزاد گذاشته شده است ریشه می‌گویند. در فرش دستبافت ابتدا دار قالی را برپا می‌کنند. دار قالی چهارچوبی است که بنا‌به ابعاد قالی بنا می‌شود. بعد از برپاکردن دار قالی چله‌های نخ قالی در طول دار دوانده می‌شود. بعد از عمل چله‌کشی بافنده‌ فرش چند رج اول فرش (حدود 3 تا 10 سانتی‌‌متر) را بدون رنگ و با نخ چله می‌‌بافد. بعد از بافت نخ چله، قالی را آغاز می‌کند زمانی که بافت فرش تمام می‌شود از محل اتصال به دار قالی تارها پاره می‌شود که سبب ایجاد ریشه‌ی متصل به فرش می‌شود. اما در فرش ماشینی ریشه در پایان بافت فرش با دستگاه به فرش دوخته می‌شود و ریشه بخشی از فرش نیست. شکل اتصال ریشه راحت‌ترین راه برای شناخت تفاوت فرش ماشینی با فرش دست‌بافت است. لبه‌ یا شیرازه‌ فرش ماشینی و دستباف چه تفاوتی باهم دارند؟ بعد از این‌که بافت فرش تمام شد برای آن‌که فرش از استحکام خوبی برخوردار شود لبه‌های فرش جداگانه دوخت زده می‌شود. در فرش دستبافت بعد از این‌که فرش پایین آمد، شیرازه‌ی فرش روی زمین با دست دوخته می‌شود. اما در فرش ماشینی شیرازه‌ی فرش با کمک دستگاه زیگزاگ و سردوزی بافته می‌شود. شکل اتصال شیرازه در فرش‌ها روش دیگری برای تشخیص دادن تفاوت‌ فرش ماشینی با فرش دست‌بافت است. در  فرش دستبافت شیرازه مواج است و بالا و پایین دارد و جزئی از فرش است اما در فرش ماشینی شیرازه به فرش دوخته می‌شود و اگر به پشت فرش نگاه کنید نخ‌های دوخت به لبه‌ی شیرازه و فرش را مشاهده خواهید نمود. بافت فرش هنر قالی‌بافی هنری قدیمی و ماندگار است. زنان و مردان بافنده با هنر دستان خود نقش بر دل تار و پود می‌اندازند. این مساله از زمان پازیریک تا به الان در جریان است. نیروی دست بافنده در زمان بافت فرش بسیار مهم است و می‌تواند عاملی تاثیرگذار در تفاوت فرش ماشینی با فرش دست‌بافت باشد. در فرش دستبافت بسیار این اتفاق پیش‌ می‌آید که تقارن در قالی اتفاق نیافتد. بعضی از گل‌ها در فرش کوچک و بزرگ بافته شده باشند. اگر بالا و پایین فرش را اندازه بزنیم چند سانتی بالا و پایین فرش با یک‌دیگر تفاوت دارند. اما در فرش ماشینی چون بافت فرش توسط دستگاه انجام می‌شود. تقارن فرش بسیار دقیق است. هیچ کم و زیادی در فرش دیده نمی‌شود. بافت فرش توسط دستگاه‌های کامپیوتری کنترل می‌شود. برای همین امکان ندارد که در فرش کوچکترین عدم تقارنی پیدا نمایید. برای این‌که بتوان از روی بافت به تفاوت فرش ماشینی با فرش دست‌بافت پی برد لازم است به نقشه دقیق نگاه کرد. در فرش‌های دستبافت گاهی خمیدگی کامل شکل نگرفته است و به شکل پله‌ای درآمده است. تفاوت‌های تخصصی فرش ماشینی و دستباف علاوه بر تفاوت‌های ظاهری که گفته شد تفاوت‌های تخصصی نیز وجود دارد که با چشم نمی‌توان آن را پیدا کرد. معمولاٌ تفاوت فرش ماشینی با فرش دست‌بافت را افرادی که در صنعت فرش سال‌ها فعالیت می‌کنند به‌راحتی تشخیص می‌دهند. جنس الیاف یکی از روش‌های تشخبص تفاوت  فرش ماشینی با فرش دست‌بافت جنس الیاف است. فرش‌های دست‌بافت معمولاً با الیافی چون پشم حیوانات وابریشم بافته می‌شوند. اما در فرش‌های ماشینی الیاف آکریلیک، پلی‌استر و پلی‌پروپیلن بیشتر دیده می‌شود. الیاف طبیعی به‌دلیل نوع رنگرزی رنگ‌های روشن‌تر و بادوام‌تر نسبت به الیاف مصنوعی دارند. بوی الیاف طبیعی مثل پشم کاملاً متفاوت با الیاف مصنوعی است. البته باید فرش‌شناس باشید تا این دو بو را از هم تشخیص دهید. دوام فرش حتماً شما هم ضرب‌المثل مثل قالی کرمان را شنیده‌اید. این ضرب‌المثل کنایه از نشاط و جوانی با وجود استفاده و تداوم زیاد است. فرش‌های دست‌بافت معمولا بعد از چندسال رونق خود را از دست نمی‌دهند و هم‌چنان تازگی و جلوه‌ی خود را حفظ می‌کنند که این به‌خاطر نوع الیاف، رنگرزی و بافت فرش است. اما در فرش ماشینی معمولا بعد از هفت تا هشت سال فرش رخ خود را از دست می‌دهد البته باید اذعان کرد که این حفظ کیفیت به کارخانه‌ی سازنده بسیار ربط دارد. بعضی از شرکت‌ها به‌دلیل استفاده از الیاف درجه‌ یک و نوع رنگرزی و استفاده از ماشین‌های بافندگی مدرن کیفیت فرش بسیار عالی دارند. کافی است یک‌بار به فرش ماشینی که چند سال است زیر پا قرار دارد نگاه کنید تا تفاوت فرش ماشینی با فرش دست‌بافت را به خوبی درک نمایید. قیمت فرش یکی دیگر از تفاوت‌های فرش‌های ماشینی با فرش دست‌بافت قیمت متفاوت فرش‌های دستبافت و فرش ماشینی است یک فرش دستبافت بسته به نوع نقشه و جنس الیاف قیمت‌ از 4 تا 200 میلیون قیمت دارد که البته در استثنائاتی این قیمت‌ها بالاتر نیز وجود دارد. اما فرش‌های ماشینی معمولا قیمتی در بازه‌ی 2 تا 12میلیونی دارند و این به‌دلیل هزینه‌ی کمتر فرش ماشینی سرعت بالا در تولید است. البته قیمت فرش ماشینی نیز دوباره به جنس الیاف نوع نقشه و تعداد تراکم طولی و شانه عرضی بستگی دارد. بطور مثال در فرش داریوش قیمت فرش ماشینی 1500 شانه با تراکم 4500 با قیمت فرش ماشینی 1200 شانه با تراکم 3600 متفاوت است و فرش 1500 شانه به دلیل شانه و تراکم بیشتر از قیمت بالاتری برخوردار است. در یک کارخانه فرش مانند فرش داریوش روزانه تا 20 فرش ماشینی تولید می‌شود اما برای بافت یک فرش دستبافت معمولا 4 تا 12 ماه زمان نیاز است که همین امر باعث می‌شود فرش گران‌تر قیمت گذاری شود. البته نوع دستگاه بافت فرش نیز در تعداد روزانه تولید فرش تاثیرگذار است و گاهی تعداد فرش تولیدی روزانه یک کارخانه فرش بسیار بیشتر نیز میشود. کلام پایانی اگر روزگاری فرش دستبافت نشانه‌ هنر و خلاقیت بود. اگر وجود فرش دستبافت در یک خانه نشانگر مکنت و بزرگی بود امروزه با پیوند هنر و خلاقیت با علم و تکنولوژی فرش‌های ماشینی همسان با فرش دستبافت شده‌اند. الیاف بدون حساسیت، رنگرزی عالی و بی‌نظیر امکان نقشه‌های مینیاتوری، ریزبافت بودن فرش همه باعث شده است توان تشخیص فرش دستبافت از فرش ماشینی سخت شود. امروز افراد زیادی به جای پرداخت هزینه‌های گزاف بابت فرش دستبافت، هزینه‌ی کمتری برای فرش ماشینی با کیفیت تراکم و شانه بالاتر پرداخت کرده و پول خود را پس‌انداز می‌کنند. فرش‌های ماشینی مرز خیال را رد کرده‌اند و به راحتی با فرش دستبافت شانه به شانه حرکت می‌کنند و به رقابت می پردازند.